Uitgebalanceerde voeding bij alfa-1-antitrypsinedeficiëntie

Voor patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie is uitgebalanceerde voeding essentieel voor een goede longfunctie. Gezonde voeding kan de longfunctie positief beïnvloeden. Zo wordt de spierfunctie verbeterd, evenals de ademhaling. Bovendien wordt het immuunsysteem versterkt.

De toevoer van energie en dus van kilocalorieën (kcal) is van cruciaal belang voor Alpha’s. Een patiënt met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie moet een normaal gewicht nastreven. De body mass index (BMI, de verhouding tussen lichaamsgewicht en lichaamslengte) moet idealiter tussen 18 en 25 liggen. De BMI wordt als volgt berekend: het lichaamsgewicht in kilo’s gedeeld door de hoogte in meters in het kwadraat.

Patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie hebben voor hun ademhaling een hogere energiebehoefte van ongeveer 500 tot 600 kcal per dag. Naast de op de behoefte afgestemde energietoevoer is de inname van de juiste voedingsstoffen ook belangrijk, met name de drie belangrijkste: eiwitten, vetten en koolhydraten. Eiwit is een belangrijke bouwsteen voor het menselijk lichaam. Patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie hebben een grotere behoefte aan eiwit (spieropbouw). De energiebehoefte van een Alpha is 1,5 g eiwit per kg lichaamsgewicht/dag, ongeveer 20 procent van de totale energie.

Dierlijke en plantaardige eiwitten

Dierlijke eiwitten zitten vooral in voedingsmiddelen zoals vlees, vis, eieren en zuivelproducten. Peulvruchten en soja bevatten hoogwaardige plantaardige eiwitten. Voedingsmiddelencombinaties, zoals aardappelen met ei of zuivelproducten, of granen met ei of zuivelproducten, verhogen de eiwitwaarde. Aangezien patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie vaak moeite hebben grote maaltijden te verteren, kunnen ze beter meerdere kleine maaltijden eten om te voorzien in hun behoefte aan calorieën en voedingsstoffen. Een kwarkgerecht, yoghurt of melkmixdrankje zijn bijvoorbeeld gezonde tussendoortjes. Indien gewenst kunnen de maaltijden ook verrijkt worden met eiwitpoeders. Deze kunnen door soepen of sauzen geroerd worden.

Patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie kunnen hun ademhaling activeren door oog te houden voor hun ademhalingsquotiënt. Dit is de verhouding tussen de bij de ademhaling vrijkomende hoeveelheid CO2 en de opgenomen hoeveelheid zuurstof. Bij de verbranding van koolhydraten is deze 1, bij die van vet 0,7 en bij die van eiwitten 0,8. Volgens dit principe zouden er minder koolhydraten en meer gezonde vetten genuttigd moeten worden. Patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie zouden slechts 40 procent van de totale energie in de vorm van koolhydraten moeten opnemen. Volkorenproducten (niet te grof), twee porties fruit en drie porties groenten per dag voorzien hierin. Een portie moet ongeveer in één hand passen. Zoetigheid zoals snoepgoed, chocolade, taart, gebak, of zoete dranken zoals cola en limonade is in kleine hoeveelheden toegestaan.

Gezonde vetten met veel omega-3-vetzuren

Gezonde vetten met veel omega-3-vetzuren, zoals olijfolie, zonnebloemolie, sojaolie, lijnzaadolie en walnootolie, moeten zorgen voor de resterende 40 procent van de totale energie. Vissoorten zoals zalm, haring, makreel, tonijn en sardine, en noten zoals walnoten, cashewnoten en macadamianoten zijn ook uitstekende bronnen van omega-3-vetzuren. Het verdient aanbeveling om per week niet meer dan 300 tot 600 gram vlees of worst te eten. Vis moet twee keer per week op het menu staan. Drie eieren per week is prima.

Aanbevolen wordt om 1,5 tot 2 liter per dag te drinken, omdat te veel vloeistof de longen belast. Een laag fosforgehalte in het bloed beschadigt de longen. Als de aanbevelingen voor vlees/worst, zuivelproducten, volkorenproducten en noten echter worden opgevolgd, is er geen gevaar.
Alfa-1-patiënten die geen geneesmiddelen gebruiken die hun immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva), kunnen hun afweer versterken met vezel- en omega-3-rijke voedingsmiddelen, aangezuurde zuivelproducten, verse kruiden, specerijen, groene thee of gemberthee, en lichaamsbeweging.

Welke invloed heeft alfa-1-antitrypsinedeficiëntie op de lever en wat zijn de gevolgen voor de voeding?

Alfa-1-antitrypsine is een eiwit dat in de lever wordt aangemaakt en het lichaam (vooral de longen) beschermt tegen lichaamseigen enzymen die ontstekingsprocessen op gang brengen. Kleine veranderingen in de structuur van alfa-1-antitrypsine, zoals gezien bij alfa-1-antitrypsinedeficiëntie, voorkomen dat alfa-1-antitrypsine uit de lever in het bloed wordt afgegeven. Dit leidt tot ophoping van alfa-1-antitrypsine in de lever, wat ernstige leverschade kan veroorzaken, tot cirrose en levertumoren aan toe. Leverziekten zoals cirrose, leverfalen of leverkanker zijn de tweede belangrijke doodsoorzaak van een patiënt met AAT-deficiëntie.

Bij leveraandoeningen met onbekende oorzaak moet altijd onderzoek naar alfa-1-antitrypsinedeficiëntie worden overwogen. Vooral bij patiënten jonger dan 45 jaar die actief roken of blootgesteld zijn aan schadelijke stoffen of bij wie in de familie lever- of longziekten of alfa-1-antitrypsinedeficiëntie voorkomen.
Patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie wordt aangeraden om hun leverwaarden regelmatig te laten controleren. Bij veranderde leverwaarden, zoals ALAT, ASAT, gamma-GT, AP, geelzucht en een vergrote lever, is nader onderzoek gewenst.

Gezonde voeding die het immuunsysteem versterkt en rijk is aan vitaminen (vitamine A, vitamine D, vitamine C), het vermijden van overgewicht of ondergewicht en een zeer matig alcoholgebruik zijn belangrijke factoren op voedingsgebied. Let ook op de opname van magnesium (granen, noten en peulvruchten), sporenelementen zink (vis, kaas, granen), selenium (vis, gerst) en foliumzuur (lever, niertjes, pinda’s, zonnebloempitten). De Duitse Vereniging voor Voeding (DGE) definieert gezonde voeding in 10 regels. De voedingsadviezen voor patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie zijn gebaseerd op deze 10 regels. Patiënten met alfa-1-antitrypsinedeficiëntie zouden meer eiwitten (20% van de totale energiebehoefte), meer gezonde vetten (40% van de totale energiebehoefte) en minder koolhydraten (30% van de totale energiebehoefte) moeten nuttigen dan gezonde mensen.

10 regels
  1. Eet gevarieerd
    Gebruik regionale en seizoensgebonden voedingsmiddelen, zo natuurlijk mogelijk. Kies voornamelijk plantaardig voedsel.
  2. Veel graanproducten en aardappelen
    Als volkoren noedels, brood, vlokken, grof gemalen graan, griesmeel enz. zorgen deze voedingsmiddelen voor veel vitaminen, mineralen, vezels (behoefte: dagelijks 30-40 g) en secundaire plantaardige stoffen. Een ruime inname van vezels vermindert het risico op veel voedingsgerelateerde ziekten, zoals overgewicht, diabetes of een verhoogd cholesterolgehalte. Ze versterken het immuunsysteem en zijn in combinatie met melk/melkproducten of ei zeer goede eiwitbronnen.
  3. Groente en fruit – 5 porties per dag
    Neem 5 porties fruit/groenten per dag. Eén portie is de hoeveelheid die in een hand past. Fruit bevat veel fructose, een koolhydraat dat enerzijds veel calorieën levert en anderzijds de CO2- aanmaak in de lever verhoogt, waardoor de ademhaling wordt bemoeilijkt. Daarom worden slechts 2 porties fruit en 3 porties groenten, vers of diepgevroren, aanbevolen. Groenten en fruit zorgen voor ruim voldoende vitaminen, mineralen, vezels en secundaire plantaardige stoffen. Ze kunnen het menu als rauwe groenten, salades, warme, kort gekookte bijgerechten en in vele andere variaties op een gezonde, kleurrijke en gevarieerde manier verrijken. Peulvruchten zoals linzen, bonen, maïs en soja zijn ideale plantaardige bronnen van eiwitten en magnesium.
  4. Dagelijks melk en zuivelproducten, één of twee keer per week vis, vlees, worst en eieren met mate
    De aanbeveling van 300-600 g per week geldt voor vlees/worst, waarbij wit vlees gezonder is dan rood vlees. Vlees is een goede leverancier van B1, B6 en B12 (zuurstoftransport). Vis, bij voorkeur zeevis, is een goede bron van jodium, selenium en omega-3-vetzuren. Omega-3-vetzuren versterken het cardiovasculaire systeem en het immuunsysteem. Zalm, haring, makreel, tonijn en sardines zijn erg gezond. Melk en zuivelproducten leveren bijzonder hoge gehaltes aan calcium en vitamine D (wordt ook in de huid aangemaakt bij blootstelling aan zonlicht). Melk-/zuivelproducten kunnen uitstekend dienen als eiwitbron in de vorm van desserts of tussendoortjes.
  5. Minder vet en vetrijk voedsel
    Deze aanbeveling geldt voor gezonde mensen. Voor alfa-1-antitrysinepatiënten worden meer vetten aanbevolen, in dit geval gezonde vetten. Gezonde vetten zijn onder andere plantaardige vetten, die calorierijk zijn en veel vetoplosbare vitaminen (A, D, E, K, A) bevatten, plus essentiële vetzuren, zoals omega-3-vetzuren. Rijk aan omega-3-vetzuur zijn zonnebloem-, soja-, lijnzaad-, hennep- en walnootolie. Noten zoals walnoten, macadamianoten en cashewnoten leveren ook veel omega-3-vetzuren op. Verzadigde vetzuren, vooral afkomstig van dierlijke bronnen, verhogen het risico op vetstofwisselingsstoornissen en daarmee het risico op hart- en vaatziekten. Wees daarom zuinig met dierlijke vetten en nuttig weinig fastfood en kant-en-klaarproducten. Kijk naar uw dagelijkse consumptie van vlees-/worst en snoep en gebak.
  6. Suiker en zout met mate
    Consumeer weinig suiker en levensmiddelen, ook dranken, die gemaakt zijn met verschillende soorten suiker. De koolhydraatinname moet worden verminderd, omdat er tijdens de afbraak ervan veel kooldioxide wordt geproduceerd. Kooldioxide moet via de longen worden uitgeademd. Als er sprake is van een verandering in de structuur van de longen, dan kan de gasuitwisseling verstoord raken. Een verhoogde kooldioxideproductie door koolhydraatrijke voeding heeft hier een negatief effect op. Wees voorzichtig met zout en gebruik in plaats daarvan verse of diepgevroren kruiden. Deze leveren ruime hoeveelheden vitaminen, mineralen en secundaire plantaardige stoffen die de stofwisseling stimuleren en het immuunsysteem versterken. Zout kan in kleine hoeveelheden, bij voorkeur verrijkt met jodium en fluoride, in de keuken worden gebruikt.
  7. Voldoende vloeistof
    De voorkeur gaat uit naar water met weinig koolzuur, kruidenthee en vruchtenthee zonder suiker, groentesappen, koffie, zwarte thee en groene thee (maximaal 5 koppen per dag). Ongezond zijn frisdranken, coladranken, vruchtensapdranken en vruchtennectar, maar ook zuivere vruchtensappen. Ze bevatten veel fructose, dat in de lever wordt afgebroken tot CO2, wat het uitademen bemoeilijkt. Kleine hoeveelheden alcohol zijn na overleg met de arts toegestaan, mits er geen leverschade is.
  8. Voorzichtig bereiden
    Deze regel is bedoeld om de voedingsstoffen te behouden en betekent: In weinig water en vet bereiden en voedsel stomen, stomen, sudderen in een Römertopf, in braadfolie, grillen etc. en vers of bevroren voedsel gebruiken.
  9. De tijd nemen en genieten
    Eten moet niet alleen leuk zijn, maar voorziet het lichaam ook van de voedingsstoffen die het nodig heeft voor zijn stofwisselingsprocessen. Te snel eten kan tot overgewicht leiden, omdat het verzadingsgevoel niet wordt gevoeld. Kauw goed, neem de tijd om te eten en gun het lichaam de 15 minuten die het nodig heeft om te signaleren ‘Ik ben verzadigd’. Voor alfa-1-antitrypsinedeficiëntiepatiënten kan eten ook zeer inspannend zijn en komt het gevoel van verzadiging al snel. Voor deze patiënten is het belangrijk om ten minste 6-8 kleine maaltijden per dag te eten om aan hun voedingsbehoeften te voldoen. Afhankelijk van de omstandigheden kan drinkvoeding, waarvan 200 ml tussen 300 kcal en 400 kcal en alle essentiële voedingsstoffen bevat, ook een goed idee zijn. Het verrijken van de voeding met eiwitpoeder kan helpen bij de spieropbouw.
  10. Let op uw gewicht en blijf in beweging
    Beweging betekent spierversterking, spieropbouw en conditie. Beweging ondersteunt de ademhaling. Probeer op een normaal, gezond gewicht te blijven. Richtwaarden zoals de BMI en de tailleomvang zullen u hierbij helpen. Een body mass index tussen 18,5 en 24,9 is wenselijk. Let ook op de tailleomvang, aangezien de vetverdeling in het lichaam van invloed is op de ontwikkeling van hart- en vaatziekten. Mannen moeten streven naar een tailleomvang onder 93 cm, vrouwen onder 80 cm.

Bron: Alpha1 Deutschland.

Social media sharing